BEBEKLERDE UYKU DÜZENİ
OLUŞTURMA
Bebekler için ilk 1
yıl rutinlerinin oluştuğu yıldır. Bebekler güven duygusu geliştirdikleri için
günlük rutinler onların hoşuna gider. Beslenme, uyku ve oyun rutini bebeklerin
günlük ritmini oluşturur ve hayata adapte olmalarını sağlar. Aynı zamanda fiziksel
ve zihinsel gelişimlerini destekler.
Büyüme hormonunun uyku sırasında salgılanması nedeniyle bebeklerde uyku rutini oluşturmak bebeklerin büyümesi için son derece gerekli olan rutinlerden biridir.
Uyku
eğitimi için belirli bir yaştan söz etmek doğru olmayabilir; ancak bebeklerde,
alışkanlıkların büyüdükçe belirli bir düzene girdiği düşünülecek olursa, uyku
sorunu yaşayan ailelerin, bu sorunları erken dönemde çözüme kavuşturmaları çok
daha faydalı olacaktır.
Bebek ve çocuk gelişiminde uyku, beslenme kadar son
derece önemlidir. Özellikle de; 0-3 yaş döneminde, beyin gelişiminin %80’i
sağlanmaktadır. Bu gelişimin büyük bir kısmı ise uyku sırasında
gerçekleşmektedir. Uyku sırasında salgılanan melatonin hormonu; bağışıklık sisteminin
güçlenmesini sağlarken aynı zamanda hipofiz bezinin de daha fazla büyüme
hormonu salgılamasını sağlar. İyi uyuyan bebek, iyi beslenir ve buna bağlı
olarak sağlıklı bir büyüme süreci geçirmiş olur.
Anneler Uykunun Çocuk
Gelişimindeki Önemini Bilmiyor!
Annelerin
çoğu bebeklerinin beslenmesine aşırı dikkat ederken, bebeklerin büyümesi için
uykunun genel olarak gerekli olmasının yanı sıra, kaliteli ve kesintisiz gece
uykusunun bebeklerin büyümelerinde ve beyin gelişiminde fazlasıyla önemli bir
yere sahip olduğunun farkında değiller. Araştırmalar sonucunda, annelerin %
80’nin uykunun önemi hakkında bilgi sahibi olmadığını ortaya çıkmış.
Bebeklerin Gece Uykusu En Az Beslenme Kadar Önemlidir!
Bebeklerin sağlıklı gelişimleri
için gece uykularının kesintisiz bir şekilde olması en az beslenme kadar
önemli. Çünkü bebekler gerçekten de uyuyarak büyürler ve uyku sırasında
özellikle de karanlıkta melatonin hormonu salgılanır. Melatonin hormonunun
salgılanması bağışıklık sisteminin güçlenmesinde önemli bir role sahip
olmasının yanı sıra hipofiz bezinin daha fazla büyüme hormonu salgılamasını
sağlamaktadır. Uyku sırasında bebeğin çalışmayan kasları da çalışır ve
böylelikle bebeğin enerji depoları yenilenir. Aynı zamanda bebekler uyurken
beyinleri de çalışır ve böylece gelişir. Bebek, uyanıkken oyun esnasında öğrendiği
bilgileri uyku sırasında organize eder ve beynine kaydeder. Bu şekilde beyinde
nöronlar arası bağlar oluşur ve güçlenir. Uykunun süresi ve kalitesi bütün bu
gelişmelerin olabilmesi için fazlasıyla önemlidir. Uykusunu almış ve dinlenmiş
bir bebek, uyku öncesi depoladığı bilgileri hafızasına düzenli bir şekilde
kaydettiği için güne daha enerjik başlayacaktır. Böylece bebek uyanıkken yeni
şeyler öğrenmeye daha istekli olup, kaliteli oyunlar oynayacaktır.
Oyun ile gece uykusu arasındaki ilişkiyi
özetlememiz gerekirse; Bebeğin zihinsel gelişiminin hızlanması için, uyanıkken
uyarıcı bir çevrede oyun oynamaya ihtiyacı vardır; oyunda öğrendiği bilgileri
pekiştirmek ve böylece beyindeki nöronlar arasında yeni bağlar kurabilmek, var
olan bağları güçlendirebilmek için ise; kaliteli ve kesintisiz gece REM
uykusuna ihtiyaçları vardır. Oyun ve gece uykusu birbirlerini karşılıklı olarak
etkiler ve birbirlerinden etkilenirler. Eğer bebeğin gece uykusu sık sık
kesildiyse ve uykusunu alamadıysa, bebek huzursuz uyanır ve dikkati çabuk
dağılır, bu sebeple uzun süre oynayarak yeni şeyler öğrenme fırsatı
bulamayabilir. Aynı şekilde bebek uyanıkken uyarıcı bir çevrede oyun oynayarak
yeni şeyler öğrense bile, o gece uyku sık sık bölündüğünde oyun sırasında
öğrendikleri bilgileri beyine işleme fırsatı bulamayacaktır, bu sebeple
öğrenmesi kalıcı olmayacaktır ve bir sonraki gün öğrenmeye hazır olmadan
uyanması muhtemeldir. Hem oyun, hem de kesintisiz uyku bebeğin zihinsel
gelişimi için önemli ve gereklidir. Çocukların sağlıklı bir şekilde oyun
oynayıp yeni şeyler öğrenmeleri ve beyin gelişimleri için kesintisiz gece
uykusu ön koşuldur.
İyi Bir Uyku Düzenine Bebek Nasıl Hazırlanır?
Bebeğinizin
iyi bir uyku düzenine hazırlanmasında ılık bir banyo, doğal yağlarla yapılan
rahatlatıcı bir masaj, bezinin kuru olması ve rahat nefes alabiliyor olması
oldukça önemlidir. Bebeğin uyuyacağı odanın ısısı ideal seviyede olmalı ve ışıklandırmalar
uygun bir şekilde yapılmalıdır. Bebeğinizi uykuya hazırlarken ortamdaki gürültü
ve sesin, size dezavantaj sağlaması muhtemeldir. Ancak her bebek aynı
olmayacağından, gürültü ve sesten etkilenmeyen bebekler de muhakkak olacaktır.
Rahatlatıcı etkiye sahip aktiviteler bebeğinizin uykuya hazırlanmasında son
derece önemlidir.
Bebeğin Uyku Düzenini Neler Bozar?
Bebeğinizin
uyku düzeni, günlük hayatınızda meydana gelen birçok etmenden kolayca
etkilenebilir. Özellikle hastalık durumları bebeklerin uyku düzenini bozan
etmenlerin başında gelmektedir, diş çıkarma ise bunu izleyen bir diğer
etkendir. Diş çıkarma sırasında bebeğiniz huzursuz olacağından gece uykusundan
alamadığı verimi gündüz uykusunda karşılamak isteyebilir. Bebeğinizin uyku
düzenine etki edecek bir diğer faktörler ise odasındaki değişimler, yeni bir
eve taşınma, farklı bir odada uykuya daldıktan sonra bilmediği bir yerde
uyanmak, evde yaşanan huzursuzluklar, yüksek ses kullanımı, anne ve babanın
düzensiz hayatı da bebeğin uyku rutinini olumsuz yönde etkiler.
Bozulan Uyku Düzenini Nasıl Tekrar Sağlayabilirim?
Bebeğinizin bozulan uyku düzenini yeniden kazanabilmesi
adına bilinçli hareket etmeniz önemlidir.
Öncelikle uyku düzenini bozan etmenleri tespit etmek gerekir ve sonrasında aynı
durumun tekrar yaşanmaması adına, bu etmenleri ortadan kaldırmanız gerekir.
Hastalık gibi durumlar yaşandığında bebeğinizin tedavisine geç kalmadan
başlamalısınız, uzman görüşü alırken uyku düzeni için de tavsiyeler mutlaka almalısınız.
Bebeğinizin uykuya dalmasını kolaylaştıracak aktiviteler yapabilir, doktorunuza
danışarak bitki çayları vb. doğal ürünler tercih edebilirsiniz. Gündüz ve
gece uykularının düzenlemelerini ise doğru bir şekilde yapmanız gerekmektedir.
Bazı durumlarda bebeğinizi uyanık tutacak oyun vb. aktivitelerden destek
alabilirsiniz.
Gece Gündüz Farkını Ne Zaman Öğretebiliriz?
Bazı bebekler gece uyumayı sevmeyebilir. İkinci
haftadan itibaren gece ve gündüzü ayırt etmeyi bebeğinize öğretmeye
başlayabilirsiniz. Gündüz onunla mümkün olduğu kadar çok oyun kurup onu
oyalayabilirsiniz. Evi ve odasını aydınlık hale getirdikten sonra günlük olan
olağan sesleri (telefon, televizyon veya telefon sesini) azaltmamalısınız.
Beslenme sonrası uyumak istediği takdir de uyanık tutmaya çalışın. Geceleri ise
bebeğinizi beslemek için yanına gittiğinizde oyun oynamamalısınız, odanın
ışığını ve dış sesleri mümkün olduğunca azaltın ve yanında fazla zaman
geçirmeyin.
1.
Akşam Yatış ve Sabah Uyanma Saatleri
0-5
yaş arası tüm bebek ve çocukların, akşam uykusuna yatış saati en geç 20:00 -
21:00 arasında olması gerekirken, sabah kalkış saatinin ise en geç 8:00 olması
uygun görülmektedir. Bebeğinizin, bu saatlerde salgılanan büyüme hormonlarına
ihtiyacı fazlasıyla vardır. Gece 22:00’de yatan bir bebek, 20:00-21:00 saatleri
arasında uykuda salgılanan büyüme hormonlardan yararlanamayacaktır. Aynı
şekilde, sabah geç kalkan bir bebek ise yararlı hormonların salgılanmasının
durduğu saatlerde uyuyor olacağından akşam yatış saati de gecikecektir. Yatma
ve kalkma saatlerini doğru ayarlamak, sağlıklı, kaliteli ve verimli bir uyku
düzeni için atılabilecek en önemli adımdır.
2.
Uyanıklık Süreleri
Bebeklerin, uykuya kolay bir şekilde dalabilmesi
için onları doğru zamanda yatırmak oldukça önemlidir. Bebeklerin, ay gruplarına
göre uyanık kalabildikleri süreler değişkenlik göstermektedir. Örneğin; yeni doğan
bir bebek, 40-60 dakika kadar uyanık kalabilirken, 6 aylık bir bebek, yaklaşık
2 – 2,5 saat kadar uyanık kalabilmektedir. Bebekler, uykuları geldiğinde
esneme, kulak çekiştirme, göz ovuşturma gibi bazı uyku işaretleri verirler. Bu
işaretlere ve uyanık kalması gereken sürelere dikkat edilerek uyutulan bebeğin,
uykuya çok daha rahat dalabildiğini ve daha verimli uyuduğunu
gözlemleyebilirsiniz.
Uyanıklık sürelerine uyulmaması durumunda, bebekler
çoğunlukla daha zor ve geç uykuya dalacaklardır ve muhtemel olarak kısa bir
süre uyuyacaklardır. Aynı şey uyanıklık süresinin kısa tutulması durumunda da
geçerli olacaktır. Yaşa göre uyanıklık süreleri için aşağıdaki tabloyu
inceleyebilirsiniz.
1-4 Ay Arası Bebeklerde
Uyku Rutini;
·
Bebeğin ilk 40 gününde uyku rutini
oluşturmak gerekli değildir. 6. Hafta ile 3 ay arasında bu rutinlere yavaş
yavaş geçebilirsiniz.
·
Bu ay aralığındaki bebekler gündüz
4 kez uyuyabilir. Gündüz uykusunu en geç saat 17.00’de yapmalı, gece uykusuna
ise saat 20.00’de yatmalıdır.
·
Bu aylardaki bebekler gece
beslenmes için 2-4 kez uyanabilir.
·
Yeni doğan uyku rutinine
başlamadan önce bebeğe gece ve gündüz arasında farkı öğretmek son derece önemlidir.
·
Uyku için aynı kıyafeti giydirmek
ve uyku arkadaşı edindirmek uykuya geçişi desteklen faktörlerdir.
·
Eğer kolik bebek ya da gaz sorunu
var ise uyku rutinine beyaz gürültü eklemek sizlere yardımcı olacaktır.
·
Bebek Moro refleksine bağlı
olarak kendini uyandırmaması için ilk 4 ay yarım kundaklanabilir.
4-6 Ay Arası Bebeklerde
Uyku Rutini;
·
Bu aylar bebeklerde uyku rutini oluşturmak
için ideal zamanlardır.
·
Bu dönemde bebekler gündüz
uykularını 3 kez yapabilir.
·
3-6 ay arasındaki bebekler gece
6-8 saat beslenmeden durabilecekleri için bu saat aralığında kesintisiz
uyuyabilirler. Kilo alan bebekleri ise gece beslemek için uyandırmak gerekli
değildir.
·
Eğer bebek erken uyandıysa tekrar
uykuya dalma becerisi kazandırmak adına yatağında bir süre kendi başına
kalmasına fırsat verilmelidir.
6-9 Ay Arası Bebeklerde
Uyku Rutini;
·
6. aydan itibaren gündüz uyku
sayısı artık 3’ten 2’ye inebilir. Bebeğin gece uykusuna saat 19.00 civarında
yatması uygun olacaktır.
·
Bu dönemde bebekler gündüz 3 saat
uyumadan kalabilir. Gece uykudan uyanıp emekle aktvitesi yapmaması adına uyanık
kaldığı süre zarfında bol bol emekleme aktivitesi yaptırılabilir.
·
Uyku rutini oluşturma eğitimi ile
ek gıdaya geçiş dönemini denk getirmemek gerekir. ilk kez tanıştırılan ek
gıdalar, gece uykularını etkilememesi adına, bebeğin beslenmesinde sabah-öğle
öğünlerinde verilmelidir.
·
6-9 ay arasında diş çıkarmaya
başlayan bebeklerde huzursuzluk ve gece uyanmalarında artış gözlenmesi
muhtemeldir. Eğer uyku rutini bu sebepten bozulduysa endişe etmeyin, bebeğin bu
dönemi atlatmasında destek olunmalıdır. Diş çıkarma dönemi geçtikten sonra uyku
rutinine devam edilebilir.
9-12 Ay Arası Bebeklerde
Uyku Rutini;
·
Bu ay grubundaki bebekler ayrılık
kaygısı yaşayabilir, bu sebeple gece uykuları çoğunlukla bölünebilir. Bu
kaygıyı azaltmak için ise gündüz uyanık oldukları vakitlerde bebekle cee-e
oyunu oynamak fazlasıyla faydalı olacaktır.
·
Bu ay grubundaki bebekler gündüz
uykusundan en geç saat: 15.00 gibi kalkmış olmalıdır.
·
Gece uykusuna ise en geç saat
19.00 civarında yatırılmalıdır.
·
Bebeklerin gece beslenmesi 1
yaşına kadar 1-2 kez olmalıdır. Uyku rutininin oturması için ise 1 yaş
sonrasında gece beslenmesinin bitirilmesi uygun olacaktır.
·
Bebekleri televizyon, tablet,
telefon gibi cihazlardan gece uykusundan önce uzak tutmak gereklidir. Fazla
uyarana maruz kalan bebeklerin uykuya geçişi zorlaşacaktır.
1 - 2 Yaş
·
Bebeğinizin
artık çocukluk evresine geçtiği bu dönemde, gece uykularının ortalama 11 - 12
saat olması uygun olacaktır. Ancak bu uykudan verim alınabilmesi için derin ve
deliksiz olması gerekmektedir. Bu yüzden gün içerisinde çocuğunuz ile birlikte
gerçekleştirdiğiniz aktivitelerinizi sınırlandırmamanız gelişimini destekleyici
girişimlerde bulunmanız için son derece önemlidir. Gündüz uykusu ise; ortalama
iki saat ve günden bir kere olmalıdır ve iki saatti geçmemelidir. Aksi takdirde
gece rutininde bozulmalar ile karşılaşabiliriz. Öğlen uykusundaki ortalama saat
ise zamanla daha kısa olacaktır.
2 - 3 Yaş
·
İki yaş itibari
ile bebeğinizde bazı sendromlar da kendini göstermeye başlayacaktır. Sizden
ayrı uyuyabilen bebeğiniz, bu sendromlarla birlikte hep sizin yanınızda olmak
isteyebilir. Gündüz uykularının saatlerinde değişimler ile karşılaşabiliriz ve
uykuya geçiş dönemine hazırlık zaman zaman huysuzluklar ile geçebilir. Ancak bu
aşamada bebeğinizin sizden istediklerine kulak vermeniz ve ihtiyacı
doğrultusunda ona verirken doğru adımlar atmanız son derece önemlidir. Bu ay
grubundaki bebeklerde gece uykusu 10 - 11 saat aralığında olmalıdır.
Gündüz uykuları ise 2 saati geçmemelidir ve nadiren de olsa 3 yaşa yaklaştıkça
gündüz uykularını reddederek, bu uyku saatlerini gece uykularına
ekleyebilirler.
3.
Düzenli Gündüz Uykuları
Bebeğinizin,
gün içinde bir uyku ve beslenme düzeni olması çok çok önemli bir durumdur.
Bebekler, kendilerini daha güvende ve huzurlu hissetmeleri için düzeni sever ve
bir sonraki adımda ne olduğunu bilmek isterler. Bebeğinizin gün içindeki
uyanıklık sürelerini dikkate alarak bir uyku düzeni oluşturabilirsiniz ve de
ona göre beslenme ve oyun zamanlarını organize etmelisiniz. Aksi takdirde,
bebekler düzensizlik içinde kendilerini kaybolmuş ve huzursuz hissedeceklerdir.
Gündüz uykularını tam olarak alan ve uzun saatler uykusuz kalmamış bir bebek,
gece uykusuna çok daha rahat geçecektir ve buna bağlı olarak gece uyanmaları da
azalacaktır.
4.
Uyku Öncesi Rutinleri
Hem gündüz hem de akşam uykularından önce belirli
rutinler uygulayarak, bebeğinize uyku zamanı geldiğinin işaretini
verebilirsiniz. Uyku rutinlerinin amacı; bebeğinizi günlük aktivitelerden
uzaklaştırıp, sakinleşmesini sağlamak ve uyku zamanı geldiğinin mesajını
vermektir. Örnek olarak; uyku zamanı geldiğini söyleyerek bebeğinizi kucağınıza
alıp, ninni söyleyerek odasına götürebilirsiniz, sonrasında müziğini açar,
perdeleri ya da panjuru kapatır ve son olarak da öperek yatağına
yatırabilirsiniz. Uyku rutinlerine bağlı olarak, bebeğinizin daha kolay
sakinleştiğini ve uykuya daha rahat dalabildiğini gözlemleyebilirsiniz. Uyku
rutinlerinin her uykudan önce mutlaka ve aynı sırayla uygulanması çok önemlidir.
5. Uyku Ortamı
İdeal
bir uyku ortamı için oda sıcaklığı ortalama 20-21 derece olmalıdır, bebekler serin
ortamda daha rahat uyuyacaklardır. Bebeğinizin yatağında uyku arkadaşı haricinde
başka bir şey (yastık, örtü, yorgan vs) olmaması iyi olacaktır. Yatağının
etrafında cibinlik, üstünde ise dönence ve benzeri uyarıcıların olmaması daha
sağlıklı olacaktır.
Uyku sırasında, yorgan, örtü kullanmak,
bebekler için tehlikeli olabileceğinden dolayı soğuk havalarda uyku tulumu
kullanımını daha sağlıklı olacaktır. Odanın sıcaklığına uygun olacak şekilde, bebeğinizin
rahat edeceği bir uyku tulumu kullanmanız, uyku kalitesini arttırır.
Gündüz uykularında, uykuya daha kolay
dalabilmesi için bebeğinizin odasını uyku zamanında karartmanız yararlı
olacaktır. Gece uykusunda ise herhangi bir ışık kullanmamanız bebeğinizde melatonin
hormonunun tam anlamıyla salgılanması için fazlasıyla faydalı olacaktır. Uyku
haricinde ise odası aydınlık olmalıdır.
Uyku arkadaşı, bebeğinizin kendi
kendine uyumasını kolaylaştırır ve kendini daha güvende hissetmesini sağlar. Bu
bir oyuncak ya da nesne olabilir. Uyku arkadaşını yataktan hiç çıkarılmaması ve
sadece uyku sırasında kullanılması son derece önemlidir. Bebeğiniz, ona
edindirdiğiniz uyku arkadaşına hemen alışmayabilir ve bir süre ilgilenmeyebilir
fakat siz vermeye devam etmelisiniz. Bebeğinize uyku arkadaşı olarak seçtiğiniz
nesne bir oyuncak ise, yumuşak, küçük ve çıkabilen burnu, gözü, düğmesi vs
olmamasına mutlaka dikkat etmelisiniz.
7.
Günlük Aktiviteler
Birçok bebek gün içerisinde yeteri kadar
fiziksel aktivitede bulunmuyor ve çok fazla televizyon karşısında oturmak ve
hareketsiz kalmak durumunda kalabiliyor. Bu durum çocukların uyku kalitesini
düşürebilecektir. Gün içinde yeterli miktarda hareket eden çocuklar ise uykuya
daha rahat dalabilir ve daha iyi ve uzun uyurlar.
Uyku saatlerine yaklaştıkça daha sakin
aktiviteler yapabilirsiniz, aksi takdirde aşırı uyarılma sonucunda uykuya dalma
süreci zorlaşacaktır.
8.
Uyanmalarda Erken Müdahale
Bebeklerde
tıpkı yetişkinler gibi, uyku döngüleri tamamlandığında uyanırlar. Bu noktada biraz
bekleyerek, ona tekrar uykuya dönmesi için fırsat vermeliyiz. Bebeklerinize
fırsat verdiğiniz takdir de yapamaz dediğiniz pek çok şeyi yapabildiklerini
göreceksiniz. Herkese sağlıklı, huzurlu, kaliteli uykular diliyoruz. Sevgiler.
BABY WORLD BECERİ GELİŞİM MERKEZİ
REHBERLİK BİRİMİ