BEBEKLİK DÖNEMİNDE SAĞLIKLI VE DENGELİ BESLENME RUTİNİ OLUŞTURMA

TAMAMLAYICI GIDAYA GEÇİŞ

BLW YÖNTEMİ

SAĞLIKLI VE DENGELİ BESLENME RUTİNİ OLUŞTURMA

   Erken çocukluk dönemi yani 0-2 yaş arası bebeklerin beyin gelişimi oldukça hızlıdır. Bebeklerin yaşadığı her yeni durum ve deneyim, beyin hücreleri arasında bağlantı kurulmasını sağlar. Bu sayede bebekler hayat boyu öğrenme ve yeni keşiflerde bulunma yolunda gelişim gösterirler.

Beyindeki bu bağlantıların oluşması ise tekrar edilme durumuna bağlıdır, yani rutin olarak yapılan günlük aktiviteler ile yakından ilişkilidir. Düzenli bir şekilde tekrarlanmayan şeyler unutulur ve beyindeki ilgili sinapslar yok olabilir. Bu sebeple bebeğinizin doğumundan 2 yaşına gelene kadar oluşturacağınız rutinler onun gelişimi açısından önemli olabilir.

Bebek için rutinleri oluşturmanın yanı sıra korumak ve devam ettirmek yani ona öngörülebilir bir günlük yaşam sunmak da oldukça önemlidir. Çünkü tutarlı rutinler bebeğinizin kendisini güvende hissetmesini sağlayacaktır. Tabii bunların yanında bebeklerde rutin oluşturmaya ek olarak bebeğinizi dış etkilerden korumayı sağlamak da önemlidir. Bunun için de bağışıklık sisteminin gelişimine destek verilmelidir. Bir bebek güçlü bir bağışıklığa sahip ise beslenme, uyku ve oyun gibi temel rutinlerini bozabilen hastalıklara karşı da dirençli olur. Böylece bebeğinizin günlük rutinini oluşturarak aile ritmini de koruyabilirsiniz. Bir beslenme rutini oluşturmak, bebeğinizin sağlıklı ve güçlü büyümesin katkı sağlayacaktır. Çocuklar büyüyüp gelişirken, beslenmelerine yeni yiyecekler ekleyerek desteklemek gerekir.  Anne ve babalar, çocuklarının yaşın grubuna göre onlara hangi besinleri verecekleri konusunda hassas davranmalıdır. Peki bebeklerde sağlıklı ve dengeli beslenme rutini nasıl oluşturulur? Tamamlayıcı gıdaya geçiş nasıl sağlanır? BLW yöntemi nedir?

Beslenme rutini oluşturmaya ne zaman başlanmalıdır?

   Bebeğiniz doğduğu andan itibaren, ebeveyn olarak aktiviteler konusunda bir rutin oluşturmaya başlayabilirsiniz. Bu durum sadece beslenme konusunda değil, banyo, uyku ve hijyenle ilgili diğer aktiviteler için de geçerlidir. Bebekler üç aydan sonra, her gün yaptıkları aktiviteler konusunda daha da bilinçli olmaya başlar. Bu durum, aynı zamanda alışkın olmadıkları yeni aktiviteleri fark ettiklerini gösterir. Bebeklerin öğrendiği rutin ilk olarak yemek yemeyle ilişkilidir. Bu yüzden anne ve babalar bebeğin beslenmesi ve zaman geçtikçe bebeğin bu duruma nasıl uyum sağlayacağı konusunda dikkatli olmalıdır.

Bebeğiniz için beslenme rutini oluşturmanın faydaları

   Bebeğin beslenme programına yeni gıdalar eklemeden önce ilk iş doktorunuza danışmak olmalıdır. Çünkü ay grubuna göre bebeklerin yiyeceği gıdalar değişiklik göstermektedir. Beslenme rutini oluşturmak, bebeğinizin yemek zamanlarına alışmasına yardımcı olacaktır. Bu durumun faydalarından bahsetmek gerekirse;

Bebeklerin kendi rutin ve programlarını algılamasına yardımcı olacaktır. Mesela, akşam uykusundan önce süt içeceklerini bilirler.

Bebeğin bakımını bir dadı veya başka bir aile bireyi üstlendiğinde işler kolaylaşır. Belirli bir beslenme rutininin olması, bebeğin belirli bir düzeni devam ettirmesine olanak sağlayacaktır.

Bebeklerde beslenme rutini oluşturmak, mide bağırsak kanalı ve beslenme ile ilgili biyolojik süreçler açısından da önemlidir.

Bebekler yeni yiyecekler tüketmeye başladığında, bu rutin ebeveyne bebeğin herhangi bir yiyeceğe alerjisi veya intoleransı olup olmadığını anlama fırsatı da sunacaktır.

En yaygın beslenme rutinleri

   Ebeveynlerin uygulayabileceği üç çeşit beslenme rutini vardır. İlkini ebeveynler, ikincisini bebek, üçüncüsünü ise aile ve bebek beraber belirler. Peki nedir bu rutinler?

Ebeveyn tarafından oluşturulan beslenme rutini

   Bu rutinde bebeğin ne zaman yemek yiyeceğine ebeveyn karar verir ve bu bazı durumlarda yemek ile sınırlı kalmayarak uyku ve oyun miktarında da etkili olur.

Bu şekilde bir rutin oluşturabilmek için, ebeveynin bir uzman ile konuşması yararlı olacaktır. Ayrıca, bu noktada ebeveynin tutarlı olması ve her gün aynı rutini tekrarlıyor olması oldukça önemlidir.

“Ebeveyn, bebeğin en az 4 saatte bir besin alması gerektiğini unutmamalıdır.”

Bebek tarafından belirlenen beslenme rutini

   Bu rutin de aile, bebeğin verdiği işaretlerden yola çıkarak rutini oluşturur. Yani bu rutinde ebeveynler, çocuğun neye ihtiyacı olduğunu anlamak için çocuğun davranışlarını temel alırlar.

Bu durum, çocuğun asla düzenli bir rutini olmayacağı anlamına gelmiyor. Bunun yanı sıra bebekler doğdukları andan itibaren, beslenme, uyku ve oyun oynama zamanı için belirli zamanlar oluşturmaya başlarlar. Ebeveyn bu zamanları gözlemleyerek bebeğin doğal rutinini anlayabilir.

Aile ve bebeğin ortak karar verdiği rutin

   Bu rutin, önceki iki yöntemin kombine halidir. Ebeveyn, beslenme, uyku ve oyun zamanı için belirli bir rutini takip etmelidir. Bazı zamanlar bu çizelge değişebilir. Örneğin, doktora gittiğiniz veya dışarı çıktığınız herhangi bir günde uyku veya beslenme vakti aksayabilir.

TAMAMLAYICI BESLENME NEDİR?

   Doğumdan iki yaşa kadar devam eden yaşam dönemi, büyümenin çok hızlı olduğu bir dönemdir. Buna bağlı olarak; besin ihtiyacının oldukça yüksek olduğu, beyin gelişiminin %90’ının tamamlandığı, bağırsakların doğal ortamının erişkin halini aldığı oldukça kritik bir dönemdir. Bu sebeple bu dönemdeki beslenme oldukça önemlidir.

Bebek doğduğu andan altıncı ayın sonuna kadar sadece anne sütü ile beslenmelidir. Altıncı ayın sonunda tamamlayıcı besinler anne sütüne ek olarak başlanmalıdır. Tamamlayıcı besin; yaşamın ikinci 6 ayında, anne sütü ile birlikte bebeğe verilen besinlerdir. Tamamlayıcı beslenme ise anne sütüne ek olarak bebeğin yaşına, gereksinmesine uygun diğer besinlerin verilmesidir.

Tamamlayıcı beslenme; anne sütünün yerin yeni besinlerin verilmesi değil, anne sütüne ek destekleyici olarak verilmesidir.

Tamamlayıcı Beslenmeye Ne Zaman Başlanmalı?

   Tamamlayıcı beslenmeye 6. aydan itibaren başlanmalıdır. Bebek ek besinlere 6 ile 8. aylar arasında alışmaktadır. Farklı tat ve kıvamlar bebekte ısırma ve çiğneme becerisini arttıracaktır. Bu kritik dönem kaçırılır ise bebeklerin taneli besinleri yemeye alışması uzun sürebilir. 6-8 aylık bebeklerin temel besin kaynağı öncelikle anne sütü olmalıdır. Tamamlayıcı beslenmeye erken veya geç başlanması bir takım sorunlara sebep olabilir.

Tamamlayıcı Beslenmeye Neden 6. Aydan Önce Başlanmamalı?

·         Erken başlandığı zaman bebeğin gelişimi daha iyi olmaz.

·         Enfeksiyon ile karşılaşma riskini arttırır.

·         Anne sütünün üretimini azaltır.

·         İlk aylarda dili dışarı itme refleksi güçlüdür, bu nedenle kaşıkla beslemek zordur.

·         Taneli besinleri yutma becerisi gelişmediği için besinlerin soluk borusuna kaçma riski artar; ek besinler boğulmalara neden olabilir.

·         Nişasta ve proteinler yeterince parçalanamaz. Bu durum sindirim sorunları ile birlikte alerji ve bağışıklık sistemi hastalıkları riskini artırabilir.

·         Bebeğin ileriki yaşamında şişmanlık ve şeker hastalığının daha sık görülmesine sebep olabilir.

·         Anne sütünün bileşimi bebekler için idealdir. Böbrekler yeterince olgunlaşmadan bileşimi karmaşık besinler verildiğinde ise böbrek yükü artar.

Tamamlayıcı Besinlere Neden Geç Başlanmamalı?

·         Bebeğin ihtiyacı olan enerji ve besin öğeleri karşılanamaz.

·         Bebek ihtiyacı olan besin öğelerini alamadığından dolayı kansızlık, gelişme geriliği, vitamin yetersizliği hastalıkları, zihinsel gelişim geriliği görülebilir.

·         Bebeğin büyümesi yavaşlar ya da durur.

·         Bebeğin çiğnemeyi öğrenmesi gecikebilir.

·         Bebeğime ilk vereceğim tamamlayıcı besinler nasıl olmalıdır?

·         Enerji ve besin öğeleri açısından zengin, kıvamı uygun, mikroorganizma, zararlı kimyasallar ve zehirler açısından temiz ve güvenli olmalıdır. Kolay bulunan, satın alınması ve hazırlanması kolay, mevsimine uygun olmalıdır. Sürekli olarak evde bulunabilen, bebek tarafından sevilebilecek ve kolay yenebilen, fazla sıcak/soğuk/baharatlı olmayan besinler olmalıdır.

Tamamlayıcı Besinlere Başlarken Nelere Dikkat Etmeliyim?

·         Tamamlayıcı besinlere geçiş tek çeşit besin ile başlamalı ve sonrasında her yeni bir besine geçiş arasında en az 3 gün olmalıdır.

·         Her başlanan besin ilk gün bir çay kaşığı, ikinci gün bir tatlı kaşığı, üçüncü gün bir yemek kaşığı miktarında verilmelidir.

·         Dördüncü gün yeni besin, eski başlanan besinin yanında verilebilir.

·         Bebeğin mide kapasitesi 6. ayda bir çay bardağı kadardır, bu da tahmini olarak 100-125 ml’e tekabül eder. Verilecek miktar hazırlanırken bebeğin mide kapasitesi dikkate alınarak hazırlanmalıdır.

Bebeğin ay grubuna göre verilebilecek besinlerin kıvamı, içeriği ve miktarı nedir?

Besinlerin kıvamı; 

6. ayda püre, 

7.-8. ayda ezilmiş, kıyılmış, rendelenmiş, 

9.-11.ayda ise doğranmış, küp şeklinde ya da parmak besinleri, 

12. ayda aile sofrasındaki besinlerin ezilmiş-parçalanmış hali şeklinde olmalıdır.

Bebeklerin mide kapasitelerinin küçük olması nedeniyle yüksek enerjili, yeterli protein ve besin öğesi içeren besinlerin seçilmesi önerilir.

Mide kapasitesi doğumda yaklaşık 5 ml (1 tatlı kaşığı), 6. ayda 125 ml (bir çay bardağı), bir yaşta 200 ml (bir su bardağı) olmaktadır.

Tamamlayıcı Beslenme Döneminde Nelere Dikkat Etmeliyiz?

   Tamamlayıcı beslenme dönemi çocuğun hem beslenmesinin sağlandığı hem de beslenme alışkanlıklarını kazanacağı bir süredir. Bu iki durumun birlikte kazandırılmaması ileride çocukta yeme sorunlarına yol açar. Bu nedenle aşağıdaki prensipler dikkate alınmalıdır;

Öğün zamanı, çocuğun aç olduğu ve uykulu olmadığı, sadece çocukla ilgilenilecek özel bir zaman olmalı,

Çocuğun mide kapasitesi düşünülerek porsiyonlar hazırlanmalı,

Çocuk dik durumda oturtulmalı, yediren kişi çocuğun göz hizasında, tam karşısına oturmalı, sakin ve cesaretlendirici şekilde konuşmalı,

Çocuğun eliyle kendini beslemesine izin verilmeli, hazır olduğunda eline de bir kaşık verilmeli,

Çocuğun görebileceği şekilde kaşık tutulmalı (kaşık gizli, arkadan gelmemeli),

Beslenme ortamında bebeğin dikkatini çekecek televizyon, tablet, bilgisayar gibi uyaranlar olmamalı,

Bebeğin, ne kadar ve ne hızla yiyeceğine, beslenmeyi ne zaman sonlandıracağına karar vermesine izin verilmeli,

Yemeğini yemesi için desteklemeli ama zorlamamalı,

Yemek tercihine ve yeni yemeklere karşı tepkisine saygı gösterilmelidir.

 

Tamamlayıcı Beslenme Sırasında Emzirmenin Devam Ettirilmesi Neden Önemlidir?

   6-8 aylık bebeklerin ana besin kaynağı anne sütüdür. 9-11 aylık bebeklerin enerji gereksiniminin yarısı anne sütünden sağlanır. 12-24 aylar arasında ise anne sütü bebeğin enerji gereksiniminin %35-40’ını sağlamaktadır. Ayrıca anne sütü;

Enerji ve elzem yağ asidi kaynağı olmakla birlikte, yağ içeriği bakımından da yüksektir.

Enfeksiyonlara karşı koruyucudur.

Bebekler hasta oldukları zaman iştahları azalır. Bu dönemde bebekler diğer besinleri reddetmelerine rağmen, emmeye devam ederler. Bu yüzden emzirmenin sürdürülüyor olması, çocuğun hasta olduğu süre boyunca ihtiyacı olan besin öğelerini almasını ve sıvı kaybının önlenmesini sağlar. 

Uzun süreli emzirmek ise çocuğun kemik gelişimini ve boy uzunluğunu olumlu yönde etkiler.

BLW YÖNTEMİ NEDİR?

NE ZAMAN UYGULANIR?

   BLW (Baby Led Weaning), son yıllarda popüler olmakla birlikte, bebek liderliğinde beslenme dediğimiz konulardan biridir. Peki BLW yöntemi nedir? Bu yöntem, ek gıdaya geçişte bebeğin kendi kendini beslemesini sağlayan yöntemdir. Kendi kendine yemesi için bebeğin öncelikle bu duruma hazır olması ve aynı zamanda istekli olması gerekir. Bu nokta da ebeveynin yapması gereken ise, bebeğin verdiği ipuçlarından bebeğin hazır olduğunu fark etmek ve ona destek olmaktır.

BLW ne zaman başlamalı?

   Ebeveynler bebeklerinin gelişimine katkı sağlarken aynı zamanda yemekle olan bağını da güçlendirmek istiyorlar. Bu sebeple BLW yöntemi ne zaman uygulanır, diye merak ederler. BLW tekniğine bebek 6 aylık olduktan sonra başlanabilir. Aslında, ek gıdaya geçiş BLW için ilk faktördür. Çünkü bebeğin el göz koordinasyonu ile motor becerilerinin yeterli seviyeye ulaştığı bu dönemde bebeği katı gıdalara bu yöntem ile alıştırabiliriz.

Bebeğin kendi kendine beslenmeye hazır olduğunu nasıl anlayabiliriz?

Bebek çok az bir destekle ya da desteksiz olarak oturabilmeye başladıysa,

Oyuncakları ağzına götürüp kemiriyorsa,

Eline bir şeyler almak için uzanıyorsa,

Çiğneme haraketleri yapıyorsa,

Bir besini kendi kendine yemeye başladıysa eğer BLW beslenmeye hazır olduğunu anlayabiliriz. Özellikle 9. aydan sonra bebekler el koordinasyonlarını iyi bir şekilde sağlamaya başlarlar.

BLW yöntemi nasıl uygulanır?

   BLW beslenmede her öğünde bebek ile birlikte masaya oturmamız, gıdaları uygun şekilde bebeğin önüne koymamız önemlidir. Ayrıca elleri ile kavrayıp ağzına götürmesini beklemeliyiz. Yiyecekleri yemese bile onunla birlikte masaya oturmamız bebeğin yemek yeme alışkanlığı kazanmasına katkı sağlayacaktır.

İlk zamanlarda bebeğin önüne kase veya tabak koymamalıyız. Yiyecekleri ufak parçalar haline getirip mama sandalyesinin tablasına koyabiliriz. Ortalığın ve bebeğinin kirlenmesini önemsemeden yiyeceklerin etrafa yayılmasına izin vermeliyiz. Burada bebeğin yiyecekleri keşfetmesini sağlamak önemlidir.

BLW yönteminde dikkat etmesi gerekenler neler?

   Bebeğin kendi kendine yemesi için özel bir hazırlığa gerek yok fakat bebeklerde BLW yöntemini uygularken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunlar;

İlk aylarda besinlerini sadece ellerini kullanarak yemeli.

Bebek dik ve güvenli bir şekilde oturuyor olmalı.

Beslenme saatlerinde aç, huzursuz, yorgun olmamalı.

Uzun kesilmiş yiyeceklerin kavranması daha kolaydır. Bu yüzden BLW'ye başlandığı zaman parmak gıdaları yaklaşık 5 cm uzunluğunda olmalıdır.

Amaç, doymak ya da yeterli beslenmek değil. Bu yüzden hızlı ya da baskıcı olmamak gerekir.

Bebeğin eline verilecek olan besinler çok yumuşak ya da çok sert olmamalıdır.

Bebek önündeki besini bitirirse ve hala yemek istiyorsa eğer bunu belli edecektir. Biraz daha istemiyorsa doyduğunu düşünebiliriz.

Besini bebeğin uzanabileceği bir yere, tabak ya da tepsi içerisine koymalıyız. Amacımız besini bebeğe direkt vermek değil; sunmak olmalı.

Yemek bitince ağzında ve yanaklarının içinde besin kalmadığını kontrol etmeliyiz.

Bebeğin taklit etmesini sağlamak ve öğrenmesine yardımcı olmak için onunla birlikte yiyebiliriz.

Yere dökülen, saçılan yiyecekler için mama sandalyesi altına büyükçe bir örtü serebiliriz.

Giyim olarak kısa kollu penyeler, kolsuz atletler uygun olacaktır. Mama önlükler giysileri korur ama bebeğin hareketini kısıtlamayacak büyüklükte ve kalınlıkta olmalıdır.

Bebeğinizi hiçbir şekilde yalnız bırakmamalısınız. Boğazına bir şey kaçabilir veya korkabilir vs.

Bebeğinizin temel gıdasının anne sütü olduğunu unutmamalı ve emzirmeyi aksatmamalıyız.

Bebeğiniz önce eli ile yiyecek, daha sonra çatal ve kaşıkla beslenmeye başlayacaktır. Bu aşamada sabırlı olmalıyız çünkü, çatal kaşıkla beslenmeyi öğrenmek uzun bir zaman alabilir.

              

 Baby World Beceri Gelişim Merkezi

                                                                           Rehberlik Birimi