ÇOCUKLUK DÖNEMİ SORUNLARI

·  

 DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU  

   Erken çocukluk döneminde başlayan ve bireyin gelişim düzeyine uygun olmayan, dikkati toplama ve sürdürme, aşırı hareketlilik ve ataklıkla kendini gösteren bir sorundur.

Çocuklarda gelişimsel üç temel sorun ortaya çıkmaktadır;

a.       Dikkati toplama ve sürdürmede zorluk dikkat eksikliği,

b.      Kendini kontrol etmede güçlük aşırı hareketlilik,

c.       Davranışlarında ya da düşüncelerinde ataklık ve dürtüsellik durumlarıdır.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuk yaşıtlarına göre:

a.       Kıpır kıpırdır, aşırı hareketlidir, yerinde oturmakta güçlük çeker,

b.      Çok konuşur, sıklıkla ne söylendiğini dinlemez, Kendine söylenileni dinlemiyormuş izlenimi verir, sınıfta sorulara sırasını beklemeden cevap verir, yönergeleri kendisinden istenilenleri takip etmede güçlük çeker,

c.       Sessizce oynamada güçlüğü vardır,

d.      Oyunlarında sırasını beklemekte güçlük çeker,

e.      Bir etkinlikten diğer etkinliğe kayar,

f.        Dikkatini sürdürmede güçlük çeker, dikkati çabuk dağılır,

g.       Sıklıkla bir şeylerini kaybeder,

h.      Tehlikeli etkinliklerle uğraşır, sonunu düşünmeden hareket eder.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu çok yönlü bir tedavi ile ele alındığında başarılı olunabilir. Çok yönlü tedavi ile ilaç tedavisinin yanı sıra ebeveynlere davranışçı öneriler sunulmalıdır. Ayrıca yine çok yönlü tedavinin bir parçası olarak:

a.       Uygun olduğu durumlarda ilaç kullanılması,

b.      Okullarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuğa destek olunması için öğretmenlere bu çocuklarla ilgilenmede yardımcı olacak araçlar vermek,

c.       Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuğun özgüvenini desteklemek,

d.      Sosyal becerilerle ilgili sorunları çözümlemek gerekir.

2‐ DAVRANIŞ BOZUKLUĞU

   Davranım Bozukluğunun temel özelliği, başkalarının temel haklarının ve yaşa uygun toplumsal norm ve kuralların sürekli ve tekrarlayıcı bir biçimde saldırıya uğratılmasıdır.

Bozukluğun belirtileri olarak görülen davranışlar, fiziksel saldırganlık, insanlara ya da hayvanlara zarar verme tehditleri, mala zarar verme, yalancılık ya da hırsızlık ve yaşa uygun kuralların ciddi biçimde ihlali olarak dört kategoride toplanmaktadır.

3‐ ZEKA GERİLİĞİ 

   Bireyin zeka düzeyi ve sosyal uyum becerilerinde yetersizlikle karakterize heterojen bir davranışsal sendrom olan zeka gerili ğ i eski çağlardan beri bilinen bir durumdur.

Normal zeka düzeyindeki bireylerde olduğu gibi, zeka geriliğinde tedavi psikososyal girişimler ve ilaç tedavisi gibi biyopsikososyal bileşenleri içermektedir. 

Günümüzde, zeka geriliği olan çocukların özel eğitimle desteklenmesinin yanı sıra, yaşlarına uygun sınıflarda kaynaştırma programlarına alınmaları kabul görmüş bir yaklaşımdır.

4‐ YEME BOZUKLUKLARI  

   Yeme sorunları organik, ilişkiye dayalı ya da çocuğun gelişimsel ya da psikolojik durumuna bağlı nedenlerle ortaya çıkabilir.

Beslenme bozuklukları yemeyi istememe, reddetme, iştahsızlık, az yeme, garip yeme davranışlar ı, yemede güçlük, yeme öncesi ya da sonrası kusma, sindirilmiş  gıdaların ağza gelmesi, ağza gelen yiyeceklerin tekrar çiğnenmesini, çocukluğun ileri yaşlarında da anoreksiya nervoza ve bulimiyayı kapsar.

Bebeklik ve erken çocukluk dönemi yeme sorunlarının tedavisinde aile danışmanlığı ve terapileri ve özellikle de aile danışmanlığı en sık kullanılan ve en etkili olan yaklaşımlardır. 

Çocukların yeme sorunlarının bulguları yaşla birlikte değişmektedir. Bu nedenle her yaş grubunda tedavi çocuğun gelişimsel düzeyine göre yapılmalıdır.

5‐ TIRNAK YEME ALIŞKANLIĞI 

   Çocukların %33’ünde tırnak yeme davranışı görülür. Bu oran erken ergenlik çağına kadar sürer. Ergenlik çağında tırnak yiyen çocukların sayısı %40 ‐45’e yükselir.

Tırnak yeme alışkanlığının sebepleri; aile içinde aşırı baskılı ve otoriter bir eğitimin uygulanması, çocuğun sürekli azarlanarak eleştirilmesi, kıskançlık, yeterli ilgi ve sevgi görememe, sıkıntı ve gerginlik başlıca nedenlerdir.

Tırnak yeme alışkanlığının giderilmesi için en etkili yöntem 3 ‐ 4 yaşlarına kadar bu alışkanlığın anne baba tarafından görmezlikten gelinmesidir. Tırnak yemenin ve ısırmanın çok kötü bir alışkanlık olmadığı ve bunu isteyenlerin kolaylıkla terk edebilecekleri çocuklara anlatılmalıdır. Çocuk buna inandırıldığı zaman bu alışkanlıktan vazgeçmek için çaba gösterecektir.

6- KEKEMELİK

   Kekemeliğin en açık görülen özelliklerinden biri kelimelerin cümlelerin ve özellikle hecelerin tekrarıdır. Bazen harflerin çıkarılmasında da zorlanılabilir. Bir başka sorunda kekemelerin bütün gayretlerine rağmen hiç ses çıkaramaması ile karakterize olan bloklardır.

Tedavide iki anahtar unsur vardır; Birincisi kişinin kekemeliğin daha az şiddetli olmasını öğretmek, ikincisi ise kekemelik korkusunu azaltmak bu korkuya bağlı engelleyici davranışları yok edip sosyal yaşamdaki kısıtlayıcı özelliğini ortadan kaldırmaktır.

Kekemeliğin tedavisi özel eğitimle yapılmaktadır.  Kekemeliği tam manası ile yenemeyenler bile hiç olmazsa sosyal yaşamlarında bir miktar daha rahat olmalarını sağlayacak hale gelebilmektedirler.

7‐ TİK BOZUKLUKLARI  

   Tik istem dışı, hızlı, aralıklı, ritmik olmayan, basmakalıp, tekrarlayıcı şekilde bir grup kasın kasılmasıdır.  Tik, aniden oluşan kendini tekrarlayan bir hareket ya da sestir. Genelde kısa süreli, nöbetler halinde ve aralıklı olarak ortaya çıkar.

Tik bozuklukları geçici ya da kalıcı olarak aile yaşamını, sosyal durumu, okul ve iş başarısını etkiler. Tik bozukluğunda temel tedavi yaklaşımları eğitim, destekleyici girişimler ve nöro-psikofarmakolojik tedavidir.

8‐ ÇOCUKLARDA GECE İŞEMESİ /  ALTINI ISLATMA 

   İstem dışı olan idrar çıkışına enürezis denmektedir. Bu durum daha çok gece uyku esnasında oluştuğundan enürezis  nokturna adını almaktadır. Ancak bu durumdaki çocuklarda teşhisin konulabilmesi için gereken yaş alt sınırı 5’tir.

İdrar kaçırma durumu başka bir ilacın yan etkisine bağlı olmamalı, kişide idrar kaçırmaya sebep olabilecek bir hastalık olmadığı tespit edilmelidir.

Enürezisde öncelikle davranışçı tedavi yaklaşımları uygulanmaktadır:

a.       Ebeveynlerin eğitimi

b.      Çocuklar tarafından enürezisin gidişiyle ilgili çizelge hazırlatılalı takvim yöntemi, buna göre çocuk hedeflenen altını ıslatmadığı gün sayısına ulaşırsa ödüllendirilmelidir.

c.       Geç saatte alınan sıvı miktarının azaltılması ve özellikle uyku saatinden önce kafein içerikli gıdaların alınmaması sağlanmalıdır.

d.      Gece çocuğu uyandırarak mesanenin boşaltılması sağlanmalıdır.

9‐ DIŞKI KAÇIRMA  

   Bu durum idrar kaçırmaya göre biraz daha sorunlu bir durumdur.

 Hastalık iki şekilde kendini gösterebilir. İlkinde kabızlık ve sonrasında buna eşlik eden aşırı miktarda dışkının boşalmasına bağlı tip ve diğeri bu durumun olmadığı tiptir.

Aşırı gergin ve müdahaleci bir anne ve uzak duran kendini göstermeyen bir babanın varlığı; tuvalet terbiyesinin aşırı zorlayıp, cezalandırıcı bir şekilde çok erken yaşta gerçekleşmesi; nörolojik gecikme de nedenler arasındadır.

10‐ OTİZM  

   Sosyal ilişki, iletişim kurma ve davranış tarzı anormalliklerinin 3 yaş öncesinde başlamış olması gerekmektedir. 

Otizmde en temel özellik, karşılıklı etkileşim ve ilişki kurma becerisindeki güçlüklerdir.

Otizmi olan çocukların sosyal yönelimli iletişimden çok, yineleyici biçimde konuşmaları vardır. Stereotipik davranışlar, alışılmışın dışında ilgiler, takıntılar, ritüeller, el, parmak, vücut hareketleri, nesnelerle yineleyici biçimde uğraşlar görülür.

Tedavide ailenin eğitimi önemlidir. Saldırgan ve kendine zarar verme davranışlarına karş ı ilaç tedavisi kullanılabilir. 

Davranış tedavisi kullanılmaktadır.

Son yıllarda eğitim ve eğitim dışı zamanlarını değerlendirme olanaklarının artmasıyla gidişin olumlu yönde etkilendiği görülmektedir.

11‐ AYRILMA KAYGISI BOZUKLUĞU 

   Çocukların ailede çok bağlandıkları, özellikle annelerinden ya da ailenin diğer bireylerinden uzak olmak istemedikleri durumu tanımlar.

Uzun süreli olarak gözlenen bu bozuklukta ayrılıklar, hastalıklar, ölümler, başka yere taşınmalar ve doğal afetler sonrasında artışlar görülebilmektedir. Yakınmalar herhangi bir uzun süreli başka hastalık sırasında artabilmektedir.

Tedavi: Eğer ebeveyn bir kaygı ya da duygu ‐ durum bozukluğu nedeniyle çocuktan ayrılamıyorsa, ebeveyn de tedavi görmelidir. Kişinin bilişsel ve davranışçı terapiler ile ele alınması, uygunsuz düşünce şemalarının ele alınması gerekir. Tedavide kaygıya yönelik ilaç tedavisi de uygulanır.

12- PARMAK EMME DAVRANIŞI

   Bebek doğduğu andan itibaren ilk 3-4 ay beslenebilmesi için tek yol emmedir. Bu durum birinci yılın sonuna kadar devam eder. Yeni doğan bebeklerde emme refleksi çok güçlü bir reflekstir. Yeni doğan bebekler, parmak emmeyi daha anne rahminde iken öğrenir ve doğuştan sahip oldukları en güçlü reflekslerden biri emme refleksidir. Bazı çocuklar yeni dişlerinin çıkması ile, bazıları ise herhangi bir durum karşısında zorlukla karşılaştıklarında utanma ve sıkılma belirtisi olarak parmaklarını emebilirler.

Parmak Emmenin Nedenleri

  Ağız bölgesi bebek için haz kaynağıdır, bunun yanı sıra parmak emme ve dil emme alışkanlıklarının ilk 1.5 yıl devam etmesi normal olmakla birlikte, 2 yaşın sonunda kaybolur. Parmak emme davranışına hemen hemen bebeklerin tümünde rastlanır. Çoğu bebek başparmaklarını ya da diğer parmaklarını emer. İlk bir yıl çocuğun parmak emmesi doğaldır ve daha çok başparmağını hatta bazen ayak parmağını bile emebilir. Bu davranış, çevreyi tanıma ve keşfetme ihtiyacından dolayı gelişir. Bu şekilde olduğunda bu faaliyet bebek için keyif verici bir hale gelir ve bundan sonraki süreçte de keyif kaynağı olarak devam eder. Parmak emmenin temelinde ise anne-çocuk ilişkisindeki yetersizlik ve buna bağlı olarak çocukta güven duygusunun gelişmemiş olmasına dair görüşler de vardır. Alt ıslatmada olduğu gibi, sürekli parmak emme davranışı da duygusal sorun ve gerginliklerin sonucunda ortaya çıkabilmektedir.

Ayrıca parmak emme ve uyku arasında sıkı bir ilişki olduğu gözlemlenmektedir. Uykusu gelen bebeğin parmağını ağzına götürdüğü çok sık bir şekilde görülür. Birçok çocuk parmaklarını uykulu oldukları ya da uykuya daldıkları zaman emer. 2 yaşındaki çocukların bir kısmı uykuya dalarken parmaklarını ağızlarına almak için direnç gösterebilirler. 3 yaşına gelindiğinde ise bu alışkanlık uyku sırasında kendiliğinden kaybolabilir.

Parmak emmenin bebeklerde aynı zamanda beslenme kadar duyguların da doymasına hizmet eden keyfi bir durum olduğu hakkında görüşler vardır. Her bebek bir dönem parmak emer ve bu gayet doğal bir durumdur. Ancak çocuğunuz 2 yaşın sonlarına doğru geldiği halde parmak emme davranışına devam ediyor ise bu durum ile özel olarak ilgilenmek gereklidir.

 Ailelere Öneriler

   Öncelikle paniğe kapılmamalıyız, sabırlı olmalıyız ve bu konu ile sürekli olarak ilgilenmekten kaçınmalıyız.

Parmak emme davranışı psikolojik sorun ve gerginliklerin bir sonucunda gelişebilmektedir. Parmak emme davranışı karşısında anne-babanın yapacağı en doğru yaklaşım, çocuğun alışmış olduğu parmak emme davranışından aldığı hazdan daha güçlü ve eğlendirici, özellikle de çocuğun ellerini kullanarak ilgileneceği bazı etkinlikler ile uğraşmasını sağlamak olabilir.

Aile içinde sürekli bu davranışı gündeme getirerek dikkatleri çocuğun üzerine çekmek, bu sebeple de gerginlik yaratmak ve çözüm amacı ile çocuğu sürekli eleştirmek ve uyarmak, ebeveynler için hatalı davranışlar arasındadır. Okul çağında parmağını emen bir çocuk, anne babasının eleştirisi, öğretmenin uyarısı, hatta arkadaşlarının alaylarına karşın bu davranışını sürdürmeye devam edecektir. Bu durumda çocuğa yapılan olumlu öneri ve açıklamalar ile psikolojik açıdan uyumunun sağlanması, sorunun ortadan kalkmasını sağlayacaktır.

BABY WORLD BECERİ GELİŞİM MERKEZİ

REHBERLİK BİRİMİ